Talat Paşa’nın ortaokul mezunu olduğuna dair yaygın ve yanlış bir kanaat vardır. Elbette ortaokul mezunu olmak ayıp bir şey değil, ancak Talat Paşa’nın eğitimiyle ilgili gerçek bu değildir. İsmet İnönü Talat Paşa’yla ilgili olarak 1969 yılında şu bilgiyi vermiştir:
“Talat Paşa’yı ben meşrutiyetin ilanından evvel tanıdım. Rakipleri ve hasımları ‘posta memurudur, posta memurluğundan gelmiştir tahsili yoktur’ tarzında sözlerle tariz ederlerdi. Halbuki, o da diğerleri gibi zamanın tahsilini yapmıştı, yani hukuk tahsil etmişti. Vaktiyle posta memuru oluşunun hatırlatılması rakiplerinin kendisinde kolay kolay kusur bulamayışlarındandır. Talat Paşa siyasi kariyerine ufak bir memur olarak başlamış, on sene zarfında siyasi hayatın en yüksek kademesine, sadrazamlığa kadar ilerlemiştir, daha önemlisi İttihat Terakki’nin fikriyatını, politikasını nihayetine kadar sadakâtle ve sebatla takip eden zümreye örnek olmuştur. İttihat ve Terakki içinde ondan daha değerli adam da çıkmamıştır.” (HÖ 7)
Yine dönemin tanıklarından Ali Canip Yöntem de 1962 yılında kendisiyle yapılan bir mülakatta Talat Paşa’nın Selanik’te açılan hukuk mektebine iki sene devam ettiğini, ancak sonra bıraktığını söylemiştir ve şunları eklemiştir:
“Muhaliflerin söylediği gibi Talat cahil bir adam değildi, Fransızca biliyordu, Fransız edebiyatına ve bilhassa 1789 ihtilalcilerine dair eserler okurdu.”
Talat Paşa’ya bu konuda iftira atanlara örneklerden birisi, 1. Dünya Savaşı sırasındaki Amerikan Büyükelçisi Morgenthau, duyduğu dedikoduları anı diye yazarken, sık sık İttihatçılar’ı küçük düşürmeye çalışmıştır. (Talat Paşa gibi sonradan Ermeni komitacıları tarafından katledilen) Cemal Paşa anılarında Morgenthau’yla ilgili şunları yazar:
“Biz, sefir Morgenthau’nun inandığı ve başkalarına da inandırmak istediği gibi karanlıklardan gelmiş insanlar değiliz. Kimimiz askeri yüksekokullarda öğrenimimizi tamamlamış, birçoklarımız Türkiye ve Avrupa üniversitelerinden diploma almış olduğumuz ve hatta sefirin iddia ettiği gibi, hiçbir zaman posta müvezzii olmamış olan Talat Paşa bile, düzenli bir ilk ve orta tahsil gördükten sonra Selanik Hukuk Fakültesi’nden diploma almış olduğundan, bizden apaşlara[3] has hareketlerin çıkmasına imkân yoktur.” (138)
“Talat Paşa’yı ben meşrutiyetin ilanından evvel tanıdım. Rakipleri ve hasımları ‘posta memurudur, posta memurluğundan gelmiştir tahsili yoktur’ tarzında sözlerle tariz ederlerdi. Halbuki, o da diğerleri gibi zamanın tahsilini yapmıştı, yani hukuk tahsil etmişti. Vaktiyle posta memuru oluşunun hatırlatılması rakiplerinin kendisinde kolay kolay kusur bulamayışlarındandır. Talat Paşa siyasi kariyerine ufak bir memur olarak başlamış, on sene zarfında siyasi hayatın en yüksek kademesine, sadrazamlığa kadar ilerlemiştir, daha önemlisi İttihat Terakki’nin fikriyatını, politikasını nihayetine kadar sadakâtle ve sebatla takip eden zümreye örnek olmuştur. İttihat ve Terakki içinde ondan daha değerli adam da çıkmamıştır.” (HÖ 7)
Yine dönemin tanıklarından Ali Canip Yöntem de 1962 yılında kendisiyle yapılan bir mülakatta Talat Paşa’nın Selanik’te açılan hukuk mektebine iki sene devam ettiğini, ancak sonra bıraktığını söylemiştir ve şunları eklemiştir:
“Muhaliflerin söylediği gibi Talat cahil bir adam değildi, Fransızca biliyordu, Fransız edebiyatına ve bilhassa 1789 ihtilalcilerine dair eserler okurdu.”
Talat Paşa’ya bu konuda iftira atanlara örneklerden birisi, 1. Dünya Savaşı sırasındaki Amerikan Büyükelçisi Morgenthau, duyduğu dedikoduları anı diye yazarken, sık sık İttihatçılar’ı küçük düşürmeye çalışmıştır. (Talat Paşa gibi sonradan Ermeni komitacıları tarafından katledilen) Cemal Paşa anılarında Morgenthau’yla ilgili şunları yazar:
“Biz, sefir Morgenthau’nun inandığı ve başkalarına da inandırmak istediği gibi karanlıklardan gelmiş insanlar değiliz. Kimimiz askeri yüksekokullarda öğrenimimizi tamamlamış, birçoklarımız Türkiye ve Avrupa üniversitelerinden diploma almış olduğumuz ve hatta sefirin iddia ettiği gibi, hiçbir zaman posta müvezzii olmamış olan Talat Paşa bile, düzenli bir ilk ve orta tahsil gördükten sonra Selanik Hukuk Fakültesi’nden diploma almış olduğundan, bizden apaşlara[3] has hareketlerin çıkmasına imkân yoktur.” (138)
